عقیق و انواع آن
عقیق، نوعی سنگ قیمتی در تنوع رنگی بالا به صورت نیمه شفاف و شفاف می‌باشد. سنگ عقیق از قدیمی‌ترین سنگ های زینتی مورد استفاده در تاریخ بشر بوده است که به صورت های گوناگون از جمله انگشتر مردانه و زنانه، گردن آویز عقیق، دستبند و ... مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
اولین بار مصری‌ها از عقیق استفاده کردند؛ سپس در سرزمین خاورمیانه مورد توجه قرار گرفت و به مدد تراشگران این منطقه، صیقل داده شده و شفافیت این سنگ نمایان گردید.
شفافیت سنگ های عقیق با شفافیت دیگر سنگ های قیمتی همچون الماس و زمرد کاملاً متفاوت می‌باشد و این یکی از دلایلی است که باعث شده قیمت انگشتر عقیق، در مقایسه با سایر انگشتر ها متفاوت باشد و جزء سنگ های نیمه قیمتی محسوب گردد. این شفافیت به دلیل نسبت آن با خانواده سنگ‌های کوارتز می‌باشد که سختی این سنگ را کمتر از سنگ های قیمتی کرده است.
منظور از سنگ های کوارتزی چیست؟
سنگ های کوارتزی، در حقیقت بخشی از مواد مذاب درون زمین، به نام سیلیس بوده اند که طی فعل و انفعالات درون زمین، از طریق آتشفشان‌ها به سطح زمین رسیده‌اند. اغلب این مواد، روی پوسته زمین در حالت ماگما، به دلیل وجود هوا و اکسیژن به شکل شن یا ماسه در می‌آیند که قابلیت ذوب دارند و از آن ها برای تولید شیشه استفاده می‌شود و برخی از آن ها نیز در حفره های زمین با عناصر دیگر ترکیب شده و تحت فشار، تشکیل کریستال داده و سپس همچون سنگ، جامد می‌شوند. در حقیقت سنگ های کوارتزی، سنگ های شیشه ای هستند که به صورت طبیعی، طی چندین سال توسط خالق طبیعت ایجاد شده اند.
عقیق نوعی سنگ کوارتزی
سنگ عقیق هم از انباشت سیلیس ترکیب شده با دیگر عناصر سطح زمین که باعث واکنش‌های شیمیایی در آن می‌شود، ایجاد شده است. عناصر سطح زمین، طی فرایندی با حرارتی که مواد مذاب ایجاد می‌کنند، باعث حل شدن می‌شوند. هر عنصر رنگ خاصی را در محلول ایجاد می‌کند. تعداد عناصری که قابلیت ترکیب با سیلیس را دارند، بسیار زیاد و متنوع است به همین دلیل سنگ عقیق در رنگ‌های متنوع همچون سرخ، زرد، سیاه، سفید و کبود یا آبی و بنفش روشن یافت می‌شود.
هرچه مقدار سیلیس در سنگ بیشتر باشد، شفافیت آن بیشتر و اگر با عناصر دیگر ترکیب شوند، به صورت رنگ‌های مکمل در می‌آیند و یا با گذر زمان به صورت مُطَبَق در رنگ‌های مختلف شکل می‌گیرند. به سنگ خالص و طبیعی که تراش نخورده است راف می‌گویند.
دلیل شهرت عقیق
همانطور که می‌دانید دین اسلام استفاده از طلا را برای مردان حرام شمرده است؛ اما در کنار آن استفاده از انگشتر نقره را به صورت خاص، مورد سفارش قرار داده است؛ همچنین در میان سنگ هایی که امکان استفاده بر روی انگشتر را دارند، سنگ عقیق به دلایل مختلف مادی و معنوی، از جایگاه ویژه تری برخوردار است و به این خاطر، امروزه در اغلب کشور های مسلمان، انگشتر عقیق یکی از محبوب ترین انگشتر های زینتی محسوب می‌شود. البته ذکر این نکته هم قابل اهمیت است که در میان انواع معادن سنگ عقیق، عقیق یمنی از ارزش بالاتری برخوردار می‌باشد.
رنگ سنگ عقیق
رنگ سنگ های قیمتی از جمله انواع سنگ عقیق، به موارد زیر مربوط است:
- 1. عناصر موجود در خاک محیط بستگی دارد.
- 2. سردی یا گرمی هوای منطقه
- 3. مقدار عناصر ترکیب شده با سیلیس مانند فسفات، منیزیوم، گوگرد، آهک،منگنز و....
- 4. فشار وارد شده به گوشت زمین
به همین دلایل، عقیق شامل چندین نمونه است که عموماً بر اساس رنگ و شکل دسته بندی می‌شود.
محبوب ترین رنگ های انگشتر عقیق شامل: انگشتر عقیق سرخ، انگشتر عقیق کبود، عقیق نارنجی و عقیق مشکی می‌شود.
تقسیم بندی سنگ عقیق
به دلیل خلوص رنگی متنوع سنگ ها در مکان های کشف شده یا روایات معتبر موجود درمورد هر سنگ ( اعم از خواص مادی و معنوی) ، آن ها را علاوه بر رنگ، با توجه به منطقه جغرافیای هم، از یکدیگر متمایز می‌کنند که شامل چند دسته است. تقسیم بندی جنس یا علمی سنگ ها، با دسته بندی نام گذاری شده کاملاً متفاوت است. مردم عموماً سنگ ها را بر اساس رنگ تقسیم بندی می‌کنند اما منطقه تجاری آن سنگ هم به دسته بندی آن اضافه شده است. با این شرح در ادامه به انواع عقیق می‌پردازیم و دلیل رنگ‌های آنهارا تا حدودی بیان می‌کنیم.
عقیق یمنی:
یمن از اولین معادن کشف شده سنگ عقیق است و عقیق یمنی، از نظر خلوص رنگی بالا می‌باشد. طیف رنگی عقیق یمن بین نارنجی تا سرخ تیره می‌باشد. به دلیل کیفیت بالا و مورد استفاده قرار گرفتن انگشتر عقیق یمنی توسط ائمه معصومین و احادیثی که در مورد این سنگ نقل شده است، انگشتر عقیق یمنی مردانه نسبت به سایر انگشتر های عقیق مردانه( با معادن متفاوت ) قیمت و ارزش بیشتری دارد.
رنگ سرخ عقیق به دلیل وجود فسفات و یا آهن زنگ زده است که با سیلیس به طور کامل ترکیب شده و رنگی زیبا و غلیظ آفریده است. عقیق یمنی در رنگ های زرد و سفید هم یافت می‌شود که البته بسیار کمیاب اند.
عقیق یمنی به دلیل روایات متعدد نقل شده از ائمه معصومین (ع)، مشهورتر است. اما سنگ عقیق در بیشتر مناطق جغرافیای از جمله کشورهای ایران، آفریقا، برزیل، آلمان و چین هم یافت می‌شود.
عقیق خراسانی:
این عقیق هم مانند عقیق یمنی است اما در رنگ های زرد و نارنجی هم یافت می‌شود. به همین دلیل بیشتر معروف به عقیق نارنجی رنگ یا آتشی است که عوام آن را به عقیق پرتقالی هم می‌شناسند. مقدار عنصر سولفات عقیق نارنجی کمتر از عقیق یمنی است و اگر مقدار آهک آن بیشتر باشد، رنگ آن خالص تر و غیر شفاف‌تر می‌شود. عقیق خراسانی هم تنوع رنگی بالایی دارد که در طیف رنگی زرد تا جگری، سبز و حتی کبود یافت می‌شود.
دلیل رنگ سنگ در عقیق سبز، وجود منگنز و آهن است که واکنش این دو، رنگ سبز را خلق می‌کند.
شرف الشمس:
عقیق شرف الشمس مانند سایر عقیق هاست ولی وجه تمایز آن روش ساختش می‌باشد. شرف به معنای ریشه و اصل است و شمس به معنای نور و خورشید. به همین دلیل رنگ این نگین باید زرد باشد علاوه بر این، نوعی ضد طلسم پشت آن حک می‌شود که باید این کار، در روز 19 فروردین انجام شود.
در مورد نقوش پشت عقیق شرف الشمس عده‌ای می‌گویند این نقوش امضای پیامبر(ص) است که برای حضرت علی(ع) به جا گذاشته‌اند؛ ایشان این نقوش را کاملترین نام های خدا می‌دانستند. عده ای هم آن را مخصوص حضرت علی(ع) و شیعیان ایشان می‌دانند.
افرادی مانند آیت الله بهجت و شیخ بهایی این انگشتر را ابزاری برای دوری از چشم زخم و رخدادهای بد آسمانی معرفی کرده‌ان؛د چون به نوعی زبان کائنات است و برای کسانی که در معرض دشمنی و حسادت‌های اطرافیان هستند در صورت اعتقاد به خدای متعال مفید می‌باشد. اما حدیثی در این مورد یافت نشده است.
عقیق شجر (سنگ منظره)
این سنگ از نوع سنگ شیاری می‌باشد که دارای ناخالصی‌های درونی است اما به دلیل شکل‌های متنوع شبیه به ریشه و درخت آن را سنگ منظره می‌نامند. سنگ منظره اولین بار توسط مصری‌ها مورد استفاده قرار گرفت و سپس یونانی‌ها از آن استقبال کردند. این عقیق در میان اعراب به دلیل وجود رگه‌هایی شبیه به درخت به نام عقیق شجر معروف است که مشابه نام یونانی آن است و در ایران، رنگ سبز آن را با نام عقیق خزه ای هم می‌شناسند.
انواع عقیق شجر با توجه به شکل های خاص روی آن قیمت گذاری می‌شوند و هر چه این تصاویر زیباتر و مشخص‌تر باشد، قیمتی تر خواهد بود.
عقیق سلیمانی (اونیکس)
این سنگ از نوع لایه ای یا شیاری و چند رنگ است که آن را به حضرت سلیمان نسبت می‌دهند. نوع دیگر این سنگ، باباقوری است. تفاوت آن در نوع شیار های آن است که به صورت مدور می‌باشد. اما عقیق سلیمانی به صورت خطی و نامنظم است. عقیق بابا قوری شبیه به چشم است به همین دلیل بعضی از افراد، آن را برای چشم زخم مفید می‌دانند اما حدیثی در مورد آن نقل نشده است. این نوع از عقیق، در بیشتر مراکز فروش انگشتر یافت شده و می‌توان تنوع زیاد آن را در فروشگاه های انگشتر، از جمله فروشگاه حجره شوشتری مشاهده کرد.
معادن سنگ عقیق
سنگ عقیق در نقاط مختلف زمین یافت می‌شود. یعنی به جز کشورهای خاور میانه، در دیگر کشورها همچون هند، ایران، آفریقا، چین، پاکستان و آمریکا موجود می‌باشد.
کاربرد عقیق در محصولات
همانطور که گفته شد اصلی ترین محصول تولیدی رایج عقیق، انگشتر عقیق می‌باشد. اما امروزه تنوع محصولات عقیق افزایش یافته و به دنبال آن، میزان خرید انگشتر عقیق توسط دوست داران انگشتر، به صورت قابل ملاحظه ای بالا رفته است و حتی این امکان نیز وجود دارد که این علاقه افزایش یابد که البته این امر، بیشتر بستگی به خلاقیت هنرمندان دارد.
انواع محصولات
حجره شوشتری با سابقه بالا در جواهرات و سنگ های قیمتی، در تولید زیورآلات و انواع عقیق هم فعالیت دارد که شامل موارد زیر می‌شود:
انگشتر های عقیق زنانه و مردانه
انگشتر های نقره حجره شوشتری توسط هنرمندان صاحب نام در این حوزه، به صورت دستی ساخته و پرداخته می‌شود که شامل همه عقیق های یمنی، خراسانی و ... می‌باشد.
تسبیح
اکثر تسبیح های سنگی، از جنس عقیق شیاری می‌باشد و بعضی از آن‌ها عقیق‌هایی با رنگ خالص‌اند که به دلیل هزینه بر بودن ساخت و تراش سنگ در ایران، عموماً از عقیق های چینی برش خورده برای ساخت تسبیح استفاده می‌شود.
دستبند
دستبندهایی که در آن از نگین های کوچکتر عقیق در رنگ‌های متنوع استفاده شده است. البته فول ست های کامل عقیق هم می‌تواند تک رنگ یا ترکیبی با سنگ‌های دیگر باشد که شامل انگشتر، دستبند، آویز و گوشواره می‌باشند و نگین های کوچک و بزرگ عقیق را روی آن‌ها استفاده می‌کنند. نیم ست‌ها هم به همین شکل فقط شامل دستبند نمی‌باشد.
مدال (آویز)
انواع مدال عقیق با رکاب نقره در رنگ‌های مختلف تولید می‌شود که برای خانم‌ها بسیار جذاب و قابل توجه است. به دلیل تنوع رنگی عقیق می‌توانند آن را با بقیه اکسسوری های خود ست کنند.
برای دیدن نمونه های مدال عقیق حجره شوشتری روی عکس زیر کلیک کنید.
